بورس در ایران و بازارهای جهانی و تفاوت های آن

بورس در ایران و بازارهای جهانی و تفاوت های آن

امروزه در تمامی دنیا بازارهای مالی عضو جدایی ناپذیر زندگی انسان ها شده اند. در چند سال اخیر در ایران پا به پای کشورهای پیشرفته معاملات بازار بورس، اوراق قرضه و کالاهای آتی علاقه مندان بسیاری پیدا کرده است. اما فردی که می خواهد پا در بازارهای مالی بگذارد در بین انواع بازارها گم میشود! از خود میپرسد آیا بازار بورس سنتی برای من مناسب است یا بازار فارکس یا باینری آپشن و بهتر است از کدام بروکر برای ترید استفاده کند. بورس ایران مناسب است یا بازارهای جهانی ؟

افراد زیادی هستند که این سوالات را از خود میپرسند. و ممکن است در نهایت با یک انتخاب ناآگاهانه خود را درگیر مسائل زیادی کنند. بنابراین مهم است که تفاوت بازارهای مالی را بشناسیم و بهترین گزینه را برای سرمایه گذاری خود پیدا کنیم. تیم مدرسه تجارت آنلاین سعی کرده است برای پاسخ به این سوالات و احتمالا ابهاماتی که در ذهن بسیاری از علاقه مندان به بازار بورس است؛ در این مقاله به طور اجمالی بورس ایران و بازارهای جهانی و تفاوت های آن را بررسی بررسی کند.

بورس در ایران

همانطور که در مقاله ای تحت عنوان « بورس چیست » شرح دادیم: بورس بازاری است که در آن دارایی های مختلف خرید و فروش می شود و به سه دسته بورس کالا ، ارز و اوراق بهادار تقسیم می شود. آنچه در ایران بیشتر سرمایه گذاران میل به فعالیت در آن دارند بورس اوراق بهادار؛ یا به اختصار همان بورس است.

بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل سرمایه ‌است که در آن سهام شرکت‌های خصوصی و دولتی خرید و فروش می‌شود و از سویی محلی برای جمع‌آوری پس‌انداز و نقدینگی بخش خصوصی به منظور انجام پروژه‌های سرمایه‌گذاری بلند مدت است و مرجعی، برای مردم که وجوه مازاد خود را برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها به کار انداخته و از سود آن برخوردار شوند. . در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام، متداول‌ترین ورقه بهادار محسوب می‌شود. مشخصه مهم این بازار، حمایت قانونی از صاحبان پس‌اندازها یا سرمایه‌های راکد است.

در ایران، اداره بورس اوراق بهادار در تهران بر عهده هیئت مدیره ۷ نفره است که اعضای آن ‌را مجمع عمومی انتخاب می‌کند. اعضا برای مدت ۲ سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی هم بر عهده مدیر عامل شرکت است که توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود. ساختمان بورس اوراق بهادار در خیابان حافظ تهران می باشد. در بورس اوراق بهادار تهران، معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق مشارکت انجام می پذیرد که تمام معاملات از طریق کارگزاری ها و با داشتن کد های معاملاتی انجام می شود.

اما معاملات سهام و کالا در بورس فقط از طریق دلال سهام که کارگزار نامیده می شود امکان پذیر است. کارگزاران بورس شرکت هایی هستند که به‌ عنوان نهاد واسط بین خریداران و فروشندگان به معامله(داد و ستد) می‌پردازند و در مقابل، درصدی از ارزش ناخالص معامله را تحت عنوان حق (کارمزد)کارگزاری دریافت می‌کنند. شرکت‌های کارگزاری با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به ارائه خدماتی مانند مشاوره تخصصی، سبدگردانی، تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری، علاوه بر انجام معامله اوراق بهادار برای خریداران و فروشندگان می‌پردازند. از جمله وظایف کانون کارگزاران می‌توان به مواردی همچون نظارت بر عملکرد اعضا و اشخاص وابسته، وضع و اجرای ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای انظباطی برای اعضاء، برقراری و اجرای نظام مناسب برای رسیدگی به اختلافات اعضا، پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ خدمات اعضا و… اشاره نمود.

اولین گام برای خرید و فروش سهام در بازار بورس اوراق بهادار ایران، دریافت کد بورسی  یا کد معاملاتی است. برای انجام معامله در بورس هر شخص حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و دریافت کد معاملاتی از آن دارد. همان‌طور که بانک به مشتریان خود شماره حساب می‌دهد و این شماره شناسه مشتری به شمار می‌آید، در بورس هم کد معاملاتی هر فرد شناسه او در بازار است. افراد عادی جامعه نیز می‌توانند با دریافت کد معاملاتی از کارگزاری‌های رسمی، خرید و فروش  سهام  و اوراق‌بهادار را در بورس انجام دهند و بدون آن نمی توان معامله کرد.

برای ثبت نام در بورس، خرید و فروش سهام و فعالیت در تالار بورس مثل گذشته، نیازی به حضور فیزیکی در تالار  بورس  مراکز استان و شهرهای مختلف نیست. امروزه  برای معامله در بورس شما نیاز به اینترنت و یک لپتاپ یا گوشی موبایل دارید. در واقع با پیشرفت تکنولوژی برای معامله کردن نیازی برای رفتن به هیچ اداره و سازمانی نیست و صرفا با استفاده از یک موبایل و یا کامپیوتر به راحتی در خانه یا محل کار می توانید کار خرید و فروش خود را انجام دهید.

در بازار بورس ایران ، علاوه بر خرید مستقیم می‌توان با روش‌های غیر مستقیم نظیر صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری یا صندوق‌های قابل معامله در بورس یا قراردادهای سبد گردانی اقدام به خرید و فروش سهام نمود.

در روش مستقیم سرمایه‌گذار با اتکا بر دانش، تخصص و تحلیل خود اقدام به سرمایه‌گذاری و ورود به بازار می‌کند. مسئولیت سود یا زیان حاصل از سرمایه‌گذاری به‌طور مستقیم بر عهده شخص سرمایه‌گذار است. سرمایه‌گذارانی که در این روش با سرمایه‌گذاری می‌پردازند، در یک طبقه‌بندی بر اساس مدت زمانی که تمایل به نگهداری سرمایه خود دارند به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• سهامی خاص را خریداری می‌کنند و بعد از ۳ یا ۴ ماه آن را می‌فروشند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران کوتاه مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و به مدت یک سال آن را نگه می‌دارند سپس برای فروش تصمیم می‌گیرند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران میان مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را با قصد نگهداری بیش از یک سال خریداری می‌کنند. به آن‌ها سرمایه‌گذاران بلند مدت می‌گویند.
• سهام خاصی را خریداری می‌کنند و بعد از شناسایی سود اندکی در یک هفته یا دو هفته، آن را می‌فروشند و اقدام به خرید سهام جدید یا همان سهم با قیمت جدید(پایین‌تر) می‌کنند. به آن‌ها نوسانگیر می‌گویند.

اما در روش غیر مستقیم؛ یک موسسه مالی به ‌عنوان واسط بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر عمل می‌کند. سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات مالی قرار می‌دهد و آن‌ها با بکار‌گیری تخصص، دانش و تبحر تحلیلی و مالی و همچنین تجربه خود در بازار سرمایه فرایند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند. به سرمایه‌گذاران غیر حرفه‌ای و با درجه ریسک‌پذیری پایین که فرصت و تجربه کافی برای فعالیت مستقیم در بازار بورس را ندارند توصیه می‌شود یکی از انواع روش‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم را برای فعالیت خود در بازار سرمایه انتخاب نمایند. برای مثال صندوق‌های سرمایه‌گذاری که یکی از روش‌های این نوع سرمایه‌گذاری است با ایفای نقش واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیر حرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کند و مزایایی از جمله ریسک پایین‌تر و سود مناسب‌تر را برای سرمایه‌گذاران به دنبال دارد.

اگر شما جزء افرادی هستید که اطلاعاتتان از بازار بورس اوراق بهادار کم است، وقت کافی برای رصد بازار ندارید، تجربه کافی در این بازار کسب نکرده اید، توصیه ما به شما انتخاب روش دوم است. مناسب‌ترین راه برای سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر و برای افراد غیر حرفه‌ای‌تر که زمان کافی برای انجام معاملات مستقیم در بورس را ندارند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و استفاده از سبدگردانی است. برای این کار کافی است یک کارگزار خوب برای خود انتخاب کنید.

در حال حاضر ساعات معاملاتی بورس ایران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته( غیر از تعطیلات رسمی )  ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام می‌شود. شرکت بورس اوراق بهادار تهران خود جز شرکت های سهامی می باشد که نماد معاملاتی آن بورس است و می توان در بازار سهام این شرکت را خرید و فروش کرد. دارندگان سهام نمی‌توانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند و معاملات باید از طریق کارگزاران و طی نشست معاملاتی انجام شود. در حال حاضر علاوه بر «تالار حافظ» که تالار اصلی معاملات است، تالارهای دیگری توسط بورس یا شرکت‌های کارگزاری در شهرهای دیگر دایر شده‌اند. سهامداران می‌توانند با مراجعه به آن‌ها از تسهیلات مستقر در این تالارها استفاده کنند؛ امکاناتی مانند سیستم‌های نمایشگر قیمت و سفارش‌ها، بروشورهای اطلاع‌رسانی و دوره‌های آموزشی پیش‌بینی شده. یادآوری می‌شود که برای خرید و فروش اوراق بهادار نیازمند حضور سهامداران در تالارها نیست و آنها می‌توانند با دریافت مجوز معاملات آنلاین (برخط) از شرکت‌های کارگزاری، بدون دخالت مستقیم کارگزار و از طریق اینترنت برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند.

بازارهای جهانی

بورس بین الملل یا بورس جهانی به کلیه بازارهای بین المللی که در مورد سهام شرکتهای داخلی و خارجی مذاکره می­کنند، اشاره دارد. در این بازار جهانى کشورهای مختلف در چندین حوزه مالی و اقتصادی فعالیت می‌نمایند. خريد و فروش در بورس بين المللي در سه بخش ، بازار سهام یا « Stock Market » مثل( اروپا، آمريكا و آسيا ) ، بازار كالاها یا « Commodity  » مثل ـــ ( Hard  : مثل طلا ، نقره ، سیمان ، فلزات و...  Soft : مثل محصولات کشاورزی ، اقلام خوراکی و... Energy : مثل نفت ، گاز، ذغال سنگ و....) ــ و ارز (پول رايج كشورها) انجام می شود. در واقع می توان گفت ، بورس بين الملل بازار بين المللي تبادل ارز است. بازارى كه تمامي بانك ها (اعم از تجاري و مرکزي و سرمايه گذاري) ، مؤسسات مالى بزرگ ، شرکتهاي چند مليتي ، تاجران ، شرکتهاي بيمه ، شرکتهاي صادرات و واردات ، صندوقهاي باز نشستگي ، سفته بازها و اشخاص حقيقي در آن ارزهاى مختلفي همچون دلار ، يورو ، پوند ، ين و ... را معامله مى كنند.

در مورد اعتبار و جهاني بودن اين تجارت مي توان گفت حدود 300 دانشگاه معتبر در سراسر جهان به صورت تخصصي اين رشته را تدريس مي كنند و زير شاخه IT محسوب مي شود. حدود 30 كانال تلويزيوني بصورت زنده اخبار و وقايع اين تجارت را پوشش مي دهند كه يكي از معتبر ترين آنها به نام Bloomberg که از طريق اينترنت نيز قابل دسترسي است. بيش از 10 ميليون كاربر فعال در سراسر جهان دارد. بيش از 50 هزار كارگزار در سراسر جهان سرويس دهي به كاربران اين بازار را به عهده دارند و با توجه به اينكه اين بازار در اصل يك بازار بين بانكي است و كليه بانكهاي معتبر جهان و شركتهاي بزرگ معاملات پولي خود را در اين بازار به انجام مي رسانند معتبر ترين بازار جهان است.

بازار بورس بين الملل يک بازار 24 ساعته است از این رو در بازار بورس بين الملل برخلاف بازارهاي سنتي محدوديت زماني براي انجام معاملات وجود ندارد. با توجه به امکانات موجود سرعت عمل در معاملات بازار بورس بين الملل بسيار زياد است. به طوری که تريدر بازار بورس بين الملل در کمتر از چند ثانيه مي تواند تصميمات خود را عملي کند.

همچنین در بازار بورس بين الملل نياز به حضور در مکان خاص ( تالارهاي بورس ) و انجام تشريفات مختلف ندارد. در بازار بورس بين الملل امکان استفاده از ضريب اهرمی (Leverage (که توسط بروکر به مشتريان داده مي شود وجود دارد. مهمترين مسئله براي ورود و ادامه فعاليت بلند مدت در بورس بين الملل توجه به ريسک ذاتي اين بازار و غير قابل پيشبيني بودن نوسانات آن در اکثر اوقات است.

این بود ماهیت بورس ایران و بورس بین الملل که در سطرهای پیشین شرح داده شد. در ادامه این مقاله به مقایسه و تفاوت های بورس اوراق بهادار تهران با  سایر بورس های جهانی خواهیم پرداخت و هدف از این مقاله افزایش اطلاعات عمومی شما خوانندگان گرامی می باشد.

تفاوت معاملات در بورس‌ های جهانی و ایران  

* اولین تفاوت برجسته‌ای که بورس تهران با سایر بورس‌های دنیا دارد حضور نداشتن در گردونه معاملات بازارهای جهانی است. بر کسی ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ که ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر داﺷﺘﻪ و ﻗﻮت وﺿﻌﻒ آن میﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ میﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در رﺷﺪ درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر و رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ. آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻮر سﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﻫﺮ اﻣﺮي اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺑﺮاي ورود ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﻮرس ﻓﺮاﻫﻢ است . ﺑﻮرس اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران ﺧﺎرﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. از آن ﺟﻬﺖ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﻬﺠﻮر و ﻣﻨﺰوي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﺎي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدر ﺑﺎز ﺷﻮد ﺣﺠﻢ ﭘﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرگ و ﺟﺪﯾﺪ وارد ﺑﺎزار ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎزدﻫﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﺧﺎرﺟﯽ باعث اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ ﺑﺎزار ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه و ﻗﺪرت ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺑﺎ رﯾﺴﮏ ﮐﻤﺘﺮي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻧﮕﯿﺰه و ﺗﻤﺎﯾﻞ در ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار اﻓﺰاﯾﺶ می یابد. اما متاسفانه به دلیل شرایط تحریم بورس ایران از این امتیاز بسیار مهم محروم است.

* ساعت کاری بورس در ایران یکی از کمترین ساعت‌های معامله در  میان تمامی بورس‌های فعال در دنیا را دارد. در بازارهای جهانی به علت باز بودن بانک‌ها و موسسات مالی گوناگون در سراسر جهان و وظیفه اعلام قیمت در هر ساعتی از شبانه روز « به جز شنبه و یکشنبه » در هفته بازار تبادلات ارزی فعال و امکان معاملات در تمام طول شبانه روز وجود دارد. اما در زمینه ساعت کاری بورس ایران تقریبا کمترین ساعت معاملات را به خود اختصاص داده است. همانطور که بالاتر اشاره شد؛ ساعت معاملات بورس تهران از 9:00 صبح تا 12:30 می باشد.

* واژه‌های صف خرید و صف فروش در یک سهم برای بورس ایران بسیار متداول است و جزئی از این بازار محسوب می‌شود اما چنین واژه‌ای در هیچ بورس دیگری به کار نمی‌رود؛ زیرا در بازارهای جهانی  حجم بالای معاملات و تعدد شرکت کنندگان باعث شده در هر زمانی، امکان نقد شوندگی معاملات وجود داشته باشد و همیشه خریدار و فروشنده ای در نقطه مقابل فعالیت شما در بازار وجود دارد. همیشه بانک‌ها و موسسات طرف تجاری معامله گران مسئول نقد کردن دستورات شما در بازار هستند.

* سود تقسیمی در شرکت‌های حاضر در بورس جهانی معنایی ندارد، در واقع پولی بابت سود سالیانه به سهامدار پرداخت نمی شود. به طور معمول این مبالغ به گسترش شرکت و در بعضی بورس ها به قیمت سهم اضافه می شود. اما از چرخه بورس خارج نمی شود. در حالیکه در بورس کشورمان سود سالیانه تقسیم می شود و از گردونه بورس خارج و معمولا دوباره وارد می شود.

* تمامی شرکت‌های پذیرش شده در بورس ما خصوصی نیستند و ردپاهای دولت در شرکت‌های نیمه خصوصی دیده می‌شود. شرکت های پذیرش شده در بورس در همه کشور ها کاملا خصوصی می باشند. اما در ایران شرکت های نیمه دولتی نیز در بورس وجود دارند. به طور مثال شرکت مخابرات کاملا خصوصی نیست. تنها مقداری از سهام آن در بورس معامله می شود و عملا این شرکت در اختیار دولت است.

* در هیچ یک از کشورها خرید و فروش سهام یک شرکت به جز زمان برگزاری مجامع متوقف نمی‌شود در حالی که ما شاهد توقف‌ نمادها با دلایل مختلف در بورس ایران هستیم.

در پایان باید گفت که در سالهای اخیر بورس اوراق بهادار کشورمان در زمینه های مختلف رشد قابل ملاحظه ای داشته است. نگارش این مطلب به هیچ وجه به منظور انتقاد نبوده و تنها جهت کسب اطلاعات و روشن شدن ابهامات و سوالات علاقه مندان به بازار سرمایه گردآوری شده است.

تنظیم : عاطفه غیاث